Program nauczania etyki w klasach I – III oraz IV – VIII  wzorowany jest na następujących pozycjach:

• Ludzkie ścieżki. Kompleksowy program nauczania etyki na II, III i IV poziomie edukacyjnym autorstwa Anny Ziemskiej, Łukasza Malinowskiego – program nagrodzony w konkursie na opracowanie programów nauczania do nowej podstawy programowej, organizowanym przez Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie w ramach projektu „Wdrażanie podstawy programowej kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół ze szczególnym uwzględnieniem II i IV etapu edukacyjnego”. 
• Chcemy być lepsi – program nauczania etyki w klasach I – III szkoły podstawowej. Program dopuszczony do użytku szkolnego przez MENiS pod numerem DKW 4014-65/00, autorstwa Marka Gorczyka.
• Program lekcji etyki autorstwa Magdaleny Środy. Dopuszczony do użytku przez MEN pod numerem DKW-4014-3/00.

 

Cele i zadania etyki w szkole:

• dobro i zło, rozróżnianie pojęć;
• normy i zasady moralne jako wyznacznik funkcjonowania między ludźmi;
• pojęcie wartości, ich hierarchizacja;
• człowiek jako osoba (godność, szacunek, poczucie sprawiedliwości);
• sumienie, a oceny moralne;
• kształcenie umiejętności krytycznego i logicznego myślenia;
• budowanie własnego systemy wartości;
• kształcenie umiejętności zastanowienia się, refleksji nad sobą i swoim systemem wartości;
• umiejętność obrony własnego stanowiska, stosowanie argumentacji i uczestnictwa w dialogu;
• nauczenie się sposobów realizowania swoich wartości w rzeczywistym świecie;
• wdrażanie do samokształcenia i pracy nad sobą;
• odkrywanie wartości ogólnoludzkich;
• kształcenie umiejętności samodzielnego podejmowania decyzji, uzasadniania wyborów i brania za nie odpowiedzialności;
• pogłębienie więzi w grupie zarówno między uczniami, jak i uczniami i nauczycielem: integracja grupy;
• pomoc w poszukiwaniu sensu życia, w poszukiwaniu swojego miejsca na ziemi;
• kształcenie samoakceptacji, tolerancji, empatii, asertywności;
• budowanie poczucia własnej wartości;
• człowiek wobec podstawowych zagadnień egzystencjalnych (narodziny, szczęście, cierpienie, śmierć);
• etyczne aspekty w relacji człowiek – przyroda;
• wartość pracy dla człowieka, aspekty etyki zawodowej.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

KLASY IV - VIII

 

 

Cele ogólne:

• Rozpoznawanie elementarnych wartości, wśród których na pierwszym miejscu jest dobro .
• Odróżnianie dobra od zła w zakresie elementarnym.
• Kształtowanie empatii.
• Kształtowanie  postawy  refleksyjnej   wobec   omawianych  zagadnień   dotyczących człowieka, jego najbliższego otoczenia (rodziny, przyjaciół, kolegów, osób starszych, osób niepełnosprawnych itp.), środowiska przyrodniczego, stosunku do własnej natury (uczuć, motywacji itp.) i określonych sytuacji życiowych.

Cele szczegółowe: 

Wiedza:

• Wiedza ogólna dotycząca przedmiotu, celu i zakresu etyki.
• Wiedza na temat elementarnych wartości.
• Wiedza na temat praw i obowiązków młodego człowieka wobec siebie i innych.
• Wiedza na temat uczuć, emocji, słabszych i mocniejszych stron własnych oraz innych osób.
• Wiedza na temat obszaru kulturowego, w którym uczeń żyje, wraz z konsekwencjami takimi jak: religia, sztuka, system wartości, przy jednoczesnym uświadamianiu i zaznaczaniu istnienia alternatywnych obszarów i systemów kulturowych 
• Wiedza   na  temat   ogólnych   problemów  moralnych   występujących   zarówno    w najbliższym otoczeniu, jak i w świecie (np. ochrona środowiska naturalnego).

Umiejętności:

• Umiejętność odróżniania dobra od zła.
• Umiejętność   identyfikowania   dobra   i   zła   w   różnych   formach   (w   treściach poszczególnych opowieści – konkretne postacie i ich działania, symbole, przypowieści, przenośnie).
• Umiejętność nazywania elementarnych pojęć moralnych i posługiwania się nimi  we właściwych kontekstach (np. sprawiedliwość, wytrwałość, honor, dzielność etyczna, sumienie itp.).
• Umiejętność odróżniania treści etycznych od religijnych.
• Umiejętność rozpoznawania stanów uczuciowych oraz ich następstw (np. złości).
• Umiejętność   formułowania   prostych   wypowiedzi   i   wniosków   związanych    z omawianym tematem.
• Umiejętność kulturalnego dyskutowania –  wyrażania własnego zdania z użyciem prostej argumentacji oraz słuchania wypowiedzi koleżanek i kolegów, bez przerywania itp.
• Umiejętność poszanowania dla odmiennych postaw i poglądów wyrażanych przez koleżanki i kolegów.
• Umiejętność podejmowania prostych decyzji.
• Umiejętność przewidywania ewentualnych konsekwencji dokonanych wyborów  i decyzji, łączenie przyczyny i skutku.

 

Postawy:

• Wrażliwość na wartości – z dobrem na czele.
• Wrażliwość na dobro i jego przejawy, gotowość do chronienia dobra.
• Budowanie fundamentów własnej hierarchii wartości na miarę rozeznania realnego świata.
• Budowanie poczucia własnej godności, niepowtarzalności i wyjątkowości jako osoby, dostrzeganie i poszanowanie tych samych cech u innych osób.
• Przekonanie o potrzebie doskonalenia się moralnego (np. postawa rycerska).
• Otwartość i wrażliwość na potrzeby innych osób oraz wszelkich istot żywych.
• Wrażliwość na problemy  środowiska naturalnego i  uświadomienie  konieczności chronienia go.
• Przekonanie o słuszności postawy aktywnej, rozszerzonej również na pole działań ogólnospołecznych (np. udział w akcjach charytatywnych).

 

 

Treści nauczania:

1. Wstęp – co to jest etyka?

• Narodziny etyki.
• Postępowanie: jak bym postąpił w danej sytuacji. Ocenianie postępowania innych. Powinność i jej znaczenie.
• Etyka w życiu codziennym: zadawanie pytań. Dokonywanie wyborów. Nawyki i zwyczaje.
• Normy: normy etyczne i prawo.
• Czym jest wartość? Obiektywizm wartości. Życiowe wybory między wartościami.

2. Poznawanie siebie, dostrzeganie cech indywidualnych własnych i najbliższych osób.

• Poznawanie samego siebie: opisywanie postaci. Tożsamość.
•  Zagadnienie tego, kim jesteśmy. Jak oceniają nas inni i na jakiej podstawie. Jak ważne jest imię. Co to znaczy „być sobą”?
• „Jak być sobą?”. Waga poznania samego siebie.

3. Wyjaśnianie prawdziwego znaczenia własnych zachowań oraz ich przyczyn i konsekwencji.

• Konsekwencje. Stawianie warunków. Wyrządzanie krzywdy i jej doznawanie. Etyczny wybór.
• Kłamstwo i prawda. Wydawanie sądów. Czy dobro i zło zależą od sytuacji? Pojęcia: dobra, odwagi, bohaterstwa. Moralność jako coś, co musimy wydobyć z siebie.
• Dlaczego postępuję w jakiś sposób? Nasze zachowanie wobec kogoś. Poczucie winy, lekceważenie,

4. Człowiek jako osoba, godność człowieka.

• Człowieczeństwo: próba zdefiniowania człowieka. Natura człowieka.
• Rozważania o śmierci: dzieci chore i najbliżsi, śmierć w mediach i filmach. Oswajanie się ze śmiercią bliskich osób. W jakim sensie śmierć czyni nas istotami ludzkimi?
• Miłość: moc miłości. Potrzeba miłości. Miłość w literaturze i sztuce. Rodzaje miłości.
• Prawda: różne znaczenia słowa „prawda”. Zdania prawdziwe. Paradoksy i zagadki związane z prawdą.
• Tolerancja: inność w grupie. Pozytywny ideał tolerancji. My i nietolerancja. Tolerancja a obojętność.
• Zło: istnienie zła. Pojęcie zła moralnego. Szukanie usprawiedliwień. Niezawinione cierpienie.

5. Przyjmowanie odpowiedzialności za siebie.

• Odpowiedzialność: różne rodzaje odpowiedzialności. Sumienie. Granice odpowiedzialności.

6. Prawa i obowiązki, zasady i reguły postępowania, w tym także w ruchu drogowym.

• Lista praw i obowiązków (szkolne, prawa człowieka i dziecka, prawo karne, ruch drogowy, dekalog, obowiązki domowe)
•  Prawa a zasady.
• Szczegółowe prawa,
• Prawa: znaczenie posiadania prawa do czegoś. Różne sposoby walki o prawa. Lista praw powszechnych – Konwencja Praw Dziecka, Deklaracja Praw Człowieka.

7. Uczestnictwo w grupie, porozumiewanie się z innymi.

• Klimat grupowy. Sposoby przedstawiania się. Wyrażanie swoich uczuć. Symbolika grupy.
• Porozumiewanie się. Wymiana myśli. Aktywne słuchanie. Komunikowanie się. Język niewerbalny.
• Asertywność.
• Współdziałanie. Wspólne budowanie i opowiadanie.

8. Wolność i jej różne rozumienie, autorytety i wzory osobowe.

• Wybór wzorców moralnych – kryteria.
• Lista autorytetów, wzorców – osoby publiczne, z najbliższego otoczenia, z filmu lub literatury.
•  Autorytet: pojęcie autorytetu. Autorytet moralny i religijny. Potrzeba autorytetu. Krytyka.
• Wolność: wolność jako wartość. Niewolnictwo. Wolna wola. Wolność jako istota człowieczeństwa. Ograniczenia wolności.

9. Praca i jej wartość dla człowieka.

10. W świecie wartości: pokój, szacunek, szczęście, pokora, uczciwość, prostota, jedność.

11.Uzasadnianie opinii, wydawanie sądów, kryteria ocen, między innymi w odniesieniu do zjawisk społecznych na poziomie małej grupy, społeczności szkolnej i społeczności lokalnej.

• Wątpienie jako metoda poznawcza.
• Uzasadnianie przekonań: konieczność uzasadniania. Sposoby uzasadniania swoich poglądów lub działań.

12. Problematyka wybranych zagadnień bioetycznych i związanych z ochroną środowiska.

• Przyroda i jej znaczenie dla człowieka: stosunek człowieka do przyrody. Ochrona przyrody i jej konieczność. Relacje człowiek - zwierzęta. Postępowanie człowieka wobec zwierząt.

 

Procedury osiągania celów

Różne formy ekspresji	Formy pracy ucznia – rodzaje ćwiczeń i kształtowane umiejętności
Słowna	Uczeń próbuje określać cechy charakteru bohaterów wykorzystywanych utworów literackich Oceniać ich postępowanie według racjonalnych kryteriów. Uzasadnia swoje sądy. Odróżnia w tekście treści humorystyczne od poważnych, wymagających przemyślenia. Wyodrębnia sedno wysłuchanego opowiadania, określa główny problem. Czyta teksty ze zrozumieniem zawartych w nich problemów moralnych. Bierze udział w recytacjach i inscenizacjach na podstawie omawianych utworów. Tworzy własne  teksty. Wysłuchuje relacji i poglądów innych osób. Ocenia różne zjawiska związane z rozwojem techniki, stara się dostrzec ich możliwe konsekwencje(telewizja, Internet itp.)
Plastyczna	Uczeń dostrzega związki między ekspresją słowną a plastyczną, np. karykatura wyrażona słownie i za pomocą rysunku. Uczeń ilustruje poznane czy przeżyte sytuacje. Bierze udział w organizowaniu wystaw. Wykonuje ilustracje do własnych tekstów.. Wyrabia w sobie wrażliwość na piękno.
Gest, ruch, mimika	Uczeń wyraża emocje, uczucia, stany za pomocą „języka ciała”. Odczytuje stany innych osób na podstawie ich ruchów, min. Potrafi „pokazać”, jak zmienić, naprawić jakąś sytuację. Inscenizuje różne scenki wraz z koleżankami i kolegami, posługując się pantomimą.

 

Ocenianie:

Ocenie podlega:

• aktywne uczestniczenie w lekcji,
•  wypowiedzi ustne,
• wypowiedzi pisemne,
• przygotowanie materiałów do lekcji,
• przygotowanie argumentów do dyskusji,
•  prowadzenie zeszytu,
• prace domowe,
• prezentacje,
• prace dodatkowe.

Celujący:

• samodzielne przygotowanie prezentacji/projektu,
• wzorowe prowadzenie zeszytu,
• aktywny udział we wszystkich lekcjach,
• posługiwanie się ze zrozumieniem elementarnymi pojęciami z zakresu etyki,
• systematyczne przygotowanie do lekcji,
• podejmowanie zadań dodatkowych,
• samodzielne inicjowanie pewnych działań, jak na przykład zaproponowanie i opracowanie tematu związanego z omawianym zagadnieniem, lecz zdecydowanie w stopniu wykraczającym poza standard i program obowiązkowy.

Bardzo dobry:

• systematyczne   przygotowanie   do   lekcji, 
• czynny   udział w zajęciach/dyskusjach,  
• posługiwanie   się  ze  zrozumieniem   elementarnymi   pojęciami  z zakresu etyki/filozofii,
• wzorowe prowadzenie zeszytu, odrobione prace domowe.

Dobry:

• systematyczne  przygotowanie  do  lekcji,  
• częsty  udział  w  dyskusjach, rozumienie elementarnych pojęć z zakresu etyki/filozofii, 
• dobrze prowadzony zeszyt,
• odrobione prace domowe,

 

Dostateczny:

• rozumienie omawianych zagadnień,
• sporadyczny udział w dyskusjach,
• prowadzenie zeszytu,

 

Dopuszczający:

• bierny udział w lekcjach, prowadzenie zeszytu,

 

Niedostateczny:

• niespełnienie powyższych warunków.

Aby poprawić ocenę, uczeń   musi   uzupełnić   zaległe   prace,   zaliczyć   sprawdziany   lub   poprosić o wyznaczenie prac dodatkowych i odrobić je w terminie ustalonym przez nauczyciela.